جفت پایین، یکی از شرایط خاص بارداری است که در آن جفت به جای قرارگیری در بخش بالایی رحم، در قسمت پایین رحم تشکیل می‌شود و ممکن است دهانه رحم را به طور کامل یا جزئی بپوشاند.
این وضعیت که به نام جفت سرراهی نیز شناخته می‌شود، می‌تواند به عوارضی همچون خونریزی‌های ناگهانی، درد و در مواردی تهدید جدی برای مادر و جنین منجر شود. جفت پایین معمولاً در اوایل بارداری تشخیص داده می‌شود و بسیاری از موارد تا سه ماهه سوم بهبود می‌یابد.
جفت پایین یا سرراهی چیست و چگونه تشخیص داده می‌شود؟
جفت پایین یا سرراهی وضعیتی است که در آن جفت به جای اتصال به قسمت بالای رحم، در قسمت پایین رحم قرار گرفته و به دهانه رحم نزدیک یا روی آن قرار دارد.
در این شرایط، جفت بخشی از دهانه رحم یا کل آن را می‌پوشاند و در نتیجه، مانعی برای زایمان طبیعی ایجاد می‌کند. این وضعیت خطراتی مانند خونریزی های شدید را به همراه خواهد داشت و معمولاً در اواخر بارداری، به ویژه در سه ماهه دوم یا سوم، خود را نشان می‌دهد.
تشخیص جفت سرراهی معمولاً از طریق سونوگرافی صورت می‌گیرد. در سونوگرافی اولیه، جایگاه جفت بررسی می‌شود و اگر جفت در پایین رحم قرار داشته باشد، پزشک احتمال جفت سرراهی را مطرح می‌کند.
در صورت مشکوک بودن به جفت سرراهی، پزشک سونوگرافی های پیگیری بیشتری را انجام می‌دهد تا تغییرات موقعیت جفت در طول بارداری را ارزیابی کند، زیرا در برخی موارد، جفت با رشد رحم به بالا حرکت می‌کند و مشکل رفع می‌شود.
بیشتر بخوانید : پره اکلامپسی
علائم و نشانه‌های جفت سرراهی در دوران بارداری
علائم و نشانه‌های جفت سرراهی در دوران بارداری در هر زنی متفاوت است اما اصلی ترین علامت این وضعیت خونریزی واژینال بدون درد است. این خونریزی معمولاً در سه ماهه سوم بارداری رخ می‌دهد و به صورت ناگهانی و بدون دلیل مشخصی شروع می‌شود. شدت خونریزی متفاوت است؛ در برخی موارد خفیف و در برخی دیگر شدید است. از دیگر علائم جفت سرراهی می‌توان به احساس فشار یا سنگینی در ناحیه لگن اشاره کرد. برخی از زنان انقباضات رحمی خفیفی را نیز تجربه می‌کنند، هرچند که این مورد کمتر شایع است.
در صورت بروز خونریزی، این علائم تشدید می‌شود و نیاز به مراقبت های فوری دارد. در صورتی که جفت سرراهی باعث مسدود شدن کامل یا جزئی دهانه رحم شود، احتمال ایجاد عوارض در زمان زایمان افزایش می‌یابد و نیاز به زایمان زودرس یا سزارین برای پیشگیری از خطرات احتمالی می‌باشد.
بیشتر بخوانید : بهترین دکتر برای عفونت واژن در کرمان
علل ایجاد جفت پایین: چرا این اتفاق می‌افتد؟
علل ایجاد جفت پایین یا سرراهی به طور دقیق مشخص نیست، اما چندین عامل خطر و شرایط مرتبط در بروز این وضعیت نقش دارد.
- سابقه جراحی رحم: زنانی که قبلاً تحت عمل جراحی رحم، مانند سزارین یا سایر جراحی های لگنی قرار گرفته اند، بیشتر در معرض خطر جفت سرراهی قرار دارند. این جراحی ها باعث ایجاد بافت اسکار می‌شود که بر روی محل اتصال جفت تأثیر می‌گذارد.
- تعداد زایمان های قبلی: زنان که تعداد زایمان های بیشتری داشته اند، احتمال بروز جفت پایین در آن ها افزایش می‌یابد. این به دلیل تغییرات در ساختار رحم و مکانیزم های طبیعی بدن در پاسخ به بارداری های مکرر است.
- سن مادر: بارداری در سنین بالاتربه ویژه بالای 35 سال خطر جفت سرراهی را افزایش می‌دهد. تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی در سنین بالاتر بر روی رشد جفت تأثیر می‌گذارد.
- چندقلویی: بارداری با چند جنین مثلاً دوقلو یا بیشتر به تغییر در موقعیت جفت و افزایش خطر جفت سرراهی منجر می‌شود.
- بیماری‌های زمینه ای: برخی بیماری ها، مانند دیابت و فشار خون بالا، بر روی عملکرد رحم و جفت تأثیر می‌گذارند و خطر جفت پایین را افزایش می‌دهند.
- عوامل محیطی و سبک زندگی: استعمال دخانیات، مصرف الکل و قرارگیری در معرض مواد شیمیایی به مشکلات بارداری منجر می‌شود و خطر جفت سرراهی را افزایش می‌دهد.
بیشتر بخوانید : بهترین زمان بارداری بعد از لاپاراسکوپی
انواع جفت سرراهی: کامل، جزئی و حاشیه‌ای
جفت سرراهی کامل : وضعیتی است که در آن جفت به طور کامل دهانه رحم را پوشانده است. این نوع جفت سرراهی به طور معمول خطر بیشتری برای خونریزی های شدید در طول بارداری و زایمان به همراه دارد و معمولاً نیاز به زایمان سزارین دارد، زیرا زایمان طبیعی در این شرایط خطرناک است.
جفت سرراهی جزئی : به حالتی اشاره دارد که در آن جفت بخشی از دهانه رحم را پوشانده است، اما نه به طور کامل. در این نوع، احتمال خونریزی وجود دارد و در صورت تغییر موقعیت جفت در طول بارداری، با افزایش سن بارداری، این مشکل بهبود می‌یابد. اما همچنان مراقبت های پزشکی ویژه و پیگیری های منظم ضروری است.
جفت سرراهی حاشیه ای: به وضعیتی اطلاق می‌شود که جفت در نزدیکی دهانه رحم قرار دارد، اما به طور مستقیم آن را نمی‌پوشاند. در این نوع، احتمال خونریزی کمتر است و در برخی موارد، با رشد رحم و حرکت جفت به سمت بالا، مشکل به خودی خود حل می‌شود.
بیشتر بخوانید : هزینه تزریق ژل به واژن در کرمان
خطرات و عوارض جفت پایین برای مادر و جنین
جفت پایین یا سرراهی خطرات و عوارض جدی برای مادر و جنین به همراه دارد که در زیر به مهم ترین آن ها اشاره می‌شود:
خطرات برای مادر:
- · خونریزی شدید در طول بارداری و به ویژه در زمان زایمان
- · خطر عفونت های رحمی و عفونت های دیگر
- · نیاز به زایمان زودرس
- · افزایش خطر سزارین
- · نقص های رشد
- · مشکلات در نوزادان مانند کم خونی، زردی و دیگر مشکلات سلامتی
نحوه مدیریت بارداری با جفت سرراهی: نکات مهم برای مادران
مدیریت بارداری با جفت سرراهی نیازمند توجه و مراقبت ویژه ای است تا از بروز عوارض و خطرات جلوگیری شود. در زیر نکات مهمی برای مادران باردار با این وضعیت ارائه می‌شود:
- مادران باید به طور منظم برای معاینه و سونوگرافی به پزشک مراجعه کنند. این معاینات به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت جفت و تغییرات احتمالی آن را در طول بارداری پیگیری کند.
- استراحت و اجتناب از فعالیت های سنگین به ویژه در سه ماهه سوم بارداری بسیار مهم است. فعالیت های فیزیکی خطر خونریزی را افزایش می‌دهد.
- مادران باید از روابط جنسی در دوران بارداری با جفت سرراهی خودداری کنند، زیرا این عمل به خونریزی و تحریک رحم منجر می‌شود.
- مراقبت از بهداشت واژن و جلوگیری از عفونت های احتمالی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورت بروز هرگونه ترشح غیرطبیعی یا علائم عفونت، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کرد.
- در صورت وجود جفت سرراهی کامل یا جزئی، پزشک زایمان سزارین را توصیه می‌کند. بنابراین، مادران باید به این موضوع توجه داشته باشند و برای زایمان سزارین آماده باشند.
- احساسات و اضطراب های ناشی از بارداری با جفت سرراهی بر روی سلامت روان مادر تأثیر می‌گذارد. مشاوره با یک روانشناس یا پیوستن به گروه‌های حمایتی مفید است.
- مادران باید نسبت به علائم خطر مانند خونریزی واژینال، درد شدید و انقباضات رحمی هوشیار باشند و در صورت مشاهده هر یک از این علائم فوراً به پزشک مراجعه کنند.
بیشتر بخوانید : بهترین دکتر درمان بی اختیاری ادراری کرمان
تأثیر جفت پایین بر روش زایمان: آیا زایمان طبیعی ممکن است؟
تأثیر جفت پایین یا سرراهی بر روش زایمان بسیار چشمگیر است و در بسیاری از موارد، امکان زایمان طبیعی را به خطر می‌اندازد. در صورتی که جفت به طور کامل یا جزئی دهانه رحم را پوشانده باشد، زایمان طبیعی معمولاً توصیه نمی‌شود زیرا خطر خونریزی شدید و آسیب به نوزاد در حین زایمان افزایش می‌یابد. پزشکان معمولاً زایمان سزارین را به عنوان روش ایمن تری برای حفظ سلامت مادر و نوزاد در این شرایط انتخاب می‌کنند.
آیا جفت پایین در طول بارداری بالا می‌رود؟
در بسیاری از موارد جفت پایین یا سرراهی در طول بارداری به سمت بالا حرکت می‌کند. با رشد رحم و تغییرات آن در طول بارداری، جفت نیز به تدریج از دهانه رحم فاصله می‌گیرد و به موقعیت بالاتری می‌رود. این تغییرات به ویژه در سه ماهه دوم و سوم بارداری مشاهده می‌شود و در برخی موارد، جفت به طور کامل از دهانه رحم دور می‌شود و مشکلات ناشی از جفت سرراهی حل می‌شود